ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 12 ਦਸੰਬਰ, 2025 *
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਬੁੱਢਾ ਦਰਿਆ, ਜੋ ਕਦੇ ਆਪਣੀ ਗੰਦਗੀ ਕਾਰਨ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਹੁਣ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਨੇਤਾ ਸੰਤ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੀਚੇਵਾਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਵਿੱਚ, ਸਥਾਨਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ, ਦਰਿਆ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਖੜ੍ਹਨਾ ਵੀ ਅਸੰਭਵ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਹੁਣ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਉਪਲਬਧ ਹਨ, ਅਤੇ ਜਲ-ਜੀਵ ਅਤੇ ਪੰਛੀ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਜਨਤਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਅਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਇਮਾਨਦਾਰ ਰਾਜਨੀਤੀ ਇਕੱਠੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਆਪਣੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਵਿੱਚ, ਸੰਤ ਸੀਚੇਵਾਲ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਬੁੱਢਾ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਕਿਵੇਂ ਵਗ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕਿਨਾਰੇ ਹਰੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਤੈਰਦੀਆਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “ਲੁਧਿਆਣਾ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਬੁੱਢਾ ਦਰਿਆ, ਜੋ ਆਪਣੀ ਗੰਦਗੀ ਕਾਰਨ ਦਾਗ਼ੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਹੁਣ ਨਵਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੰਗਤ ਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅੱਜ, ਦਰਿਆ ਵਿੱਚ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ। ਜਲ-ਪੰਛੀ ਆ ਗਏ ਹਨ – ਇਹ ਸੰਗਤ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ।”
ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਸੰਤ ਸੀਚੇਵਾਲ ਦਾ ਇਹ ਮਿਸ਼ਨ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਫਾਈ ਮੁਹਿੰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਜਨਤਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਉਦਾਹਰਣ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨੇ ਦਰਿਆ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ, ਟਨ ਕੂੜਾ ਹਟਾਉਣ, ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਕੰਮ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਨਤਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਰਕਾਰੀ ਠੇਕੇ ਜਾਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ। “ਅਸੀਂ ਵੱਡਾ ਬਜਟ ਨਹੀਂ ਮੰਗਿਆ, ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਿਆਇਆ ਅਤੇ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ – ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ, ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ,” ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ।
ਸਥਾਨਕ ਨਿਵਾਸੀ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਸੰਤ ਸੀਚੇਵਾਲ ਅਤੇ ‘ਆਪ’ ਦੀ ਇਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਗਰਾਉਂ ਰੋਡ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਉਹ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਪਿਛਲੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ 50 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀਆਂ। ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਬਦਬੂ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਦੁਖਦਾਈ ਬਣਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਅੱਜ, ਹਵਾ ਤਾਜ਼ੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਲੈ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।” ਸ਼ੇਰਪੁਰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੌਰ ਨੇ ਭਾਵੁਕ ਹੋ ਕੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ 60 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਨਹਾਇਆ ਸੀ। ਅੱਜ, ਸੰਤ ਜੀ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਸਦਕਾ, ਇਹ ਵਾਪਸ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਮਾਤਮਾ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦਾ ਚਮਤਕਾਰ ਹੈ।”
ਵਾਤਾਵਰਣ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡਾ. ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਬੁੱਢਾ ਦਰਿਆ ਵਿੱਚ ਜਲਜੀਵੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਪਾਣੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅੱਜ ਤੱਕ ਜਨਤਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ-ਅਧਾਰਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫਲ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਹ ਰਫ਼ਤਾਰ ਜਾਰੀ ਰਹੀ, ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁੱਢਾ ਦਰਿਆ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ, ਜੀਵੰਤ ਦਰਿਆ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਸੰਤ ਸੀਚੇਵਾਲ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਸੰਤ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੀਚੇਵਾਲ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਜੋ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ ਉਹ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਸਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਹਰ ਸੰਭਵ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਬੁੱਢਾ ਦਰਿਆ ਦਾ ਇਹ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਆਗੂ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਅਸੰਭਵ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੀਵਰੇਜ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ‘ਤੇ ਸਖ਼ਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਜ਼ੀਰੋ-ਡਿਸਚਾਰਜ ਨੀਤੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੰਤ ਸੀਚੇਵਾਲ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਪਿਛਲੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਪਰ ਮਾਨ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ‘ਆਪ’ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੀਵਰੇਜ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਲਗਾਏ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਕ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਮਾਫੀਆ ਦੀ ਸੇਵਕ ਨਹੀਂ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਆਪ’ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸੇਵਾ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਬੁੱਢਾ ਦਰਿਆ ਵਰਗੇ ਔਖੇ ਕੰਮ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹਨ।
ਸਥਾਨਕ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਵਲੰਟੀਅਰ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਅਸੀਂ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ ਸੰਤ ਜੀ ਨਾਲ ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਆਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਲਈ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਸੰਤ ਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਅਤੇ ਮਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਸਾਨੂੰ ਤਾਕਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।” ਮਹਿਲਾ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਫਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਫ਼ ਵਿਰਾਸਤ ਛੱਡਣ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁੰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ।
ਸੰਤ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੀਚੇਵਾਲ ਨੇ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਮਾਪਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਨਦੀ ਦੁਬਾਰਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਜੋ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਬਾਕੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਕੂੜਾ ਜਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਨਾ ਸੁੱਟੋ, ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਹਰ ਬੂੰਦ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨੋ। ਜਦੋਂ ਸੰਗਤ, ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਇਕੱਠੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਮਿਸ਼ਨ ਅਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਬੁੱਢਾ ਦਰਿਆ ਦਾ ਇਹ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ ਇਸਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ।”